Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), son aylarda maymun çiçeği virüsünün (Mpox) yeni varyantlarının hızla yayıldığını ve bu varyantların özellikle tehlikeli olduğunu belirtti. Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin doğu sınırında ortaya çıkan bu yeni varyant, şimdiye kadar tespit edilen en tehlikeli varyant olarak nitelendiriliyor. Mpox virüsünün yeni varyantları, cinsel yolla bulaşmanın yanı sıra yakın ten tene temasla da yayılabiliyor. Bu durum, virüsün kontrol altına alınmasını daha da zorlaştırıyor.

Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?

Maymun çiçeği virüsü, ilk olarak 1958 yılında araştırma laboratuvarlarında keşfedilen ve öncelikli olarak hayvanlardan insanlara bulaşan bir virüstür. İnsanlarda ilk kez 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde görülmüştür. Genellikle, maymunlar, fareler ve sincaplar gibi kemirgen hayvanlar virüsün taşıyıcısıdır. İnsanlara genellikle bu hayvanlarla temas yoluyla veya enfekte olmuş bireylerden bulaşır. Virüsün insanlara bulaşması, vücut döküntülerine dokunma, enfekte olmuş giysi, çarşaf veya havlu gibi eşyalarla temas etme ve vücut sıvılarıyla temas etme yoluyla gerçekleşir.

Mpox'un Semptomları Nelerdir?

Mpox virüsünün belirtileri genellikle virüse maruz kaldıktan 5 ila 21 gün sonra ortaya çıkar. Bu süre zarfında hastalığın belirtileri oldukça belirsiz olabilir ve diğer viral hastalıklarla kolayca karıştırılabilir. Belirtiler arasında yorgunluk, kas ağrıları, ateş, baş ağrısı ve solunum semptomları yer alır. Ancak, mpox'un en ayırt edici özelliği, ciltte meydana gelen kaşıntılı ve ağrılı döküntülerdir. Bu döküntüler, hızla sıvı dolu kabarcıklara dönüşür ve kabuk bağlar. Kabarcıkların içindeki sıvı son derece bulaşıcıdır ve enfekte olmuş kişiden başkalarına kolayca geçebilir.

Bazı kişilerde sadece birkaç kabarcık oluşabilir ve bunlar vücuttaki yerlerine bağlı olarak zor fark edilebilir. Öte yandan, bazı kişilerde hiç belirti görülmeyebilir. Bu durum, virüsün yayılmasını engellemeyi zorlaştırır, çünkü belirti göstermeyen bireyler de virüsü başkalarına bulaştırabilir.

Mpox'un Yayılma Dinamikleri

Mpox virüsünün yayılma dinamikleri, zaman içinde değişiklik göstermiştir. 2016 yılı civarında, Nijerya'da mpox salgınında belirgin bir artış gözlemlenmiştir. O tarihten bu yana, virüs giderek daha fazla insana bulaşmış, diğer Afrika ülkelerine sıçramış ve Afrika dışındaki ülkelere yayılmıştır. Bugüne kadar 116 ülkede mpox vakası rapor edilmiştir.

Temmuz 2022'de DSÖ, mpox'u uluslararası endişe verici bir halk sağlığı acil durumu olarak ilan etmiştir. Salgının başlangıcından bu yana 97.745 kişi enfekte olmuş ve 203 kişi hayatını kaybetmiştir. Çoğu vaka, daha az şiddetli olan klad II varyantları olarak doğrulanmıştır. Ancak, son zamanlarda mpox vakalarında endişe verici bir artış gözlemlenmiştir. Bilim insanları, virüsün insandan insana kolaylıkla yayıldığını ve bu nedenle daha hızlı mutasyona uğradığını belirtmektedir.

Yeni Varyantlar ve Tehditler

Mpox virüsünün son dönemdeki varyantları, bilim dünyasında büyük bir endişe yaratmıştır. Virüsün sürekli olarak mutasyona uğraması, daha bulaşıcı ve daha tehlikeli suşların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Özellikle klad Ib ve IIb olarak adlandırılan iki alt varyantın keşfi, bu yeni varyantların halk sağlığı üzerindeki etkisini artırmıştır. Bu varyantlar, virüsün bulaşıcılığını artırmakta ve daha ciddi semptomların ortaya çıkmasına yol açmaktadır.

Özellikle, maymun çiçeği virüsüne karşı lisanslı bir aşı bulunmaması, durumu daha da kritik hale getirmektedir. Virüse karşı spesifik antiviral ilaçlar da mevcut değildir. Bu durum, klinik olarak savunmasız bireylerin hastalığa yakalanma ve ağır semptomlar geliştirme riskini artırmaktadır. Tedavi esas olarak destekleyici tedaviye dayanır; bu, dinlenme, sıvı alımı ve ağrı kesici gibi semptomları hafifletici önlemleri içerir. Ancak, şiddetli vakalarda geniş spektrumlu antiviraller kullanılabilir.

Küresel Sağlık Sistemi Üzerindeki Etkisi

Mpox'un yayılma hızı ve yeni varyantların ortaya çıkışı, küresel sağlık sistemi üzerinde ciddi bir yük oluşturmaktadır. DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus'un da belirttiği gibi, virüsün Afrika ve diğer bölgelerde daha fazla uluslararası yayılma potansiyeli büyük bir endişe kaynağıdır. Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde mpox vakaları on yıldan uzun süredir bildirilmektedir ve her yıl vaka sayısında istikrarlı bir artış gözlemlenmiştir.

2023 yılında bildirilen vaka sayısı 14.000'i aşmış ve hastalıkla ilgili 524 ölüm meydana gelmiştir. Bu durum, geçen yılki toplam vakaların ve ölümlerin çok üzerine çıkmıştır. Afrika kıtasında halk sağlığı için acil durum ilan edilmesi, virüsün kıtadaki yayılma hızını kontrol altına almak için alınan önemli bir önlemdir. Ancak, bu önlemler bile virüsün yayılmasını durdurmak için yeterli olmayabilir.

Salgınla Mücadele ve Önlemler

Mpox virüsüyle mücadelede, erken teşhis ve izole etme büyük önem taşımaktadır. Virüsün yayılmasını önlemek için, enfekte olmuş bireylerin hızla tespit edilmesi ve izole edilmesi gerekmektedir. Ayrıca, halk sağlığı kampanyalarıyla toplumun bilinçlendirilmesi ve hijyen önlemlerine sıkı sıkıya uyulması büyük önem taşımaktadır.

Mpox'un yayılmasını engellemek için özellikle sağlık çalışanlarının ve risk altındaki grupların eğitilmesi gerekmektedir. Virüsün bulaşma yolları hakkında bilgi sahibi olmak, bireylerin kendilerini ve çevrelerini korumaları için gereklidir. Özellikle, enfekte kişilerin temas ettiği eşyaların hijyenine dikkat edilmesi ve yakın temasın önlenmesi, virüsün yayılmasını durdurmada etkili olacaktır.

Sonuç

Mpox virüsü, son dönemde ortaya çıkan varyantlarıyla birlikte küresel bir sağlık tehdidi haline gelmiştir. DSÖ'nün acil durum ilan etmesi, virüsün ciddiyetini ve yayılma potansiyelini gözler önüne sermektedir. Maymun çiçeği virüsüyle mücadelede uluslararası işbirliği ve koordinasyon büyük önem taşımaktadır. Virüsün yayılmasını durdurmak ve daha fazla can kaybını önlemek için hem halk sağlığı önlemleri hem de bilimsel araştırmalar hızlandırılmalıdır.

Özellikle, mpox virüsüne karşı etkili bir aşı geliştirilmesi ve spesifik antiviral ilaçların bulunması, hastalıkla mücadelede önemli bir adım olacaktır. Aynı zamanda, toplumun bilinçlendirilmesi ve sağlık sistemlerinin güçlendirilmesi, bu tür salgınların gelecekteki etkilerini minimize etmek